استخراج بیت كوین همیشه هم سودآور نیست
به گزارش پارس آی سی تی یادداشت/دكتر عباس آشتیانی، پژوهشگر حوزه ارزهای دیجیتال و عضو انجمن بلاكچین ایران
امروزه فناوری بلاك چین و محصولات مربوط به آن ازجمله رمزارزهایی همانند بیت كوین و اتریوم و استخراج این رمزارزها موردتوجه خیلی از نهادهای مختلف قرار گرفته است. ذات فناوری بلاك چین بر اساس غیرمتمركز بودن و به معنای نبود نهادهای واسطه ای متمركز برای تأیید تعاملات و تراكنش ها است. به عبارتی دیگر، در این مدل، تأیید تعاملات و تراكنش ها از راه دخیل كردن افراد مختلف و توزیع دفتركل ثبتی بین تمام كاربران هر شبكه میسر می شود كه این امر شفافیت بیشتر وقایع ثبت شده و نقل وانتقالات را به دنبال خواهد داشت و طبیعتاً اعمال تغییرات در وقایع ثبت شده را به دلیل درگیر بودن تعداد بیشتری بازیگر (نسبت به حالت متمركز) دشوار می كند.
فرصت های اقتصادی این فناوری از قبیل اشتغال زایی، افزایش بهره وری انرژی در كشور، ظهور مدلهای درآمدی نوین و توسعه استارت آپ های مبتنی بر این حوزه، پذیرش این فناوری را اجتناب ناپذیر كرده و از طرفی دیگر مشخصه هایی همانند حذف واسطه ها و شخص به شخص بودن تبادلات، این فناوری و محصولات آنرا غیرقابل فیلتر كردن كرده است.
استخراج رمزارزهای جهان روا مانند بیت كوین یك فرصت بزرگ اقتصادی می باشد كه از راه تأمین و مشاركت در پردازش تراكنش های جهانی و امن نگه داشتن دفتركل توزیع شده می تواند برای كارآفرینان فعال، درآمدزایی داشته باشد. تصور كنید در حین تراكنش كارت به كارت در سیستم فعلی بانكی، كارمزد تراكنش به پردازنده آن یعنی بانك مركزی تعلق می گیرد ولی در این حالت غیرمتمركز، كارمزد تراكنش به نسبت سهم توان پردازشی هر كارآفرین در هر نقطه از كره زمین، نسبت به كل توان پردازشی آن شبكه به وی تعلق خواهد گرفت. عموماً جنس كارمزد از جنس همان رمزارز است و با هدف بالا بردن انگیزه كار برای فعالین، در هر بلوك (مجموعه ای از تراكنش ها و تعاملات)، مقداری از رمزارز مربوطه هم تولید و بعنوان پاداش در كنار كارمزد تراكنش ها به افراد تعلق می گیرد تا امنیت هر صفحه از دفتر كل توزیع شده توسط این عمل تضمین و وقایع صحیح، ثبت و لاك ومهر شود.
لازم به ذكر است، در خیلی از رمزارزها، میزان تولید رمزارز كاملاً ثابت و شفاف است و همین امر سبب شفافیت عرضه آن شده و با اقبال اجتناب ناپذیر عمومی و درنتیجه افزایش تقاضا برای آن، امروزه شاهد افزایش قیمت این رمزارزها هستیم و كارشناسان به دلایلی مختلفی، قیمت های بالاتر و حجم بازار بزرگتری را هم برای آنها پیشبینی می كنند. مثلا برای رمزارز بیت كوین یكی از این علل، نصف شدن پاداش (میزان رمزارز تولیدی) در هر تقریباً ۴ سال است. حدود ۳۵۰ روز دیگر میزان تولید رمزارز بیت كوین نصف خواهد شد و از ۱۲.۵ بیت كوین در هر بلوك (تقریباً هر ده دقیقه) به ۶.۲۵ بیت كوین در هر بلوك كاهش خواهد یافت.
استخراج رمزارزها با هر كامپیوتر پردازنده ای قابل انجام است؛ ولی امروزه نسل جدیدی از كامپیوترها روانه بازار شده اند كه مختص استخراج رمزارزها بوده و با حذف سایر خدمات مانند خروجی گرافیكی یا صدا، بر روی پردازش متمركز شده اند كه ما آنرا با نام ASIC MINER می شناسیم. هر دستگاه مختص استخراج یك نوع رمزارز با الگوریتم رمزنگاری خاص خودش است. مصرف انرژی برق كه در شبكه های رمزارزی از آن بعنوان انجام كار(proof of work) یاد می شود، منجر به هزینه بر شدن تقلب و تأمین امنیت شبكه و درنتیجه خلق ارزش ذاتی برای هر رمزارز كه با اثبات كار (PoW) كار می كند می شود. از این طریق، انگیزه صادق بودن برای استخراج كننده ایجاد و امنیت برای این شبكه فراهم میشود.
این رمزارزها اكثراً در كلاس دارایی دسته بندی می شوند؛ ولی گاهی به علت خصوصیت هایی كه دارند، كاركرد واسطه تبادل هم پیدا می كنند و شبیه پول یا ارز رفتار می نمایند. از این جمله این خصوصیت ها می توان به موارد زیر اشاره نمود كه ما آنرا برای رمزارز بیت كوین بررسی می كنیم:
۱· تقسیم پذیری رمزارز بیت كوین (تا ۸ رقم اعشار تقسیم می شود)
۲· فسادناپذیری (چای و تنباكو روزگاری كاركرد پولی داشتند ولی فسادپذیر بودند)
۳· قابلیت حمل (نقطه ضعف طلا و نقره، انگیزه پیدایش اسكناس های با پشتوانه)
۴· یكسان بودن (در همه نقاط جهان یك گرم طلای خالص، یكسان است)
۵· صعب الجعل بودن (به سادگی قابل جعل نیستند)
۶· محدود بودن (هوا ارزش بیشتری برای بشر دارد ولی به دلیل فراوانی طلا پرارزش است)
این خصوصیت ها در بیت كوین بدون هرگونه كاستی و خللی مشاهده می شود و سبب شده این رمزارز در طول زمان به مأمنی برای حفظ ارزش دارایی و به نوع جدیدی از دارایی با قابلیت تبادل تبدیل گردد.
گاهی بیان می شود كه استخراج رمزارزها در همه حالتها بسیار سودآور است. جهت بررسی صحت و دقت این جمله بایستی توجه داشت كه محصول تولیدی صنعت استخراج از جنس رمزارز است و با توجه تغییرات قیمتی مستمر آن، نمی توان درآمد ثابتی برای آن در نظر گرفت. از طرفی چون عرضه و تولید این رمزارز ثابت است، با اضافه شدن فعالین دیگر، سهم رمزارز مربوط به توان پردازشی هر شخص، درنهایت كمتر شده و اصطلاحاً سختی شبكه افزایش می یابد. از سویی دیگر عمر پایین دستگاه های استخراج كننده و خطر تكنولوژی های نوین در حوزه مدارات مجتمع (IC-ها) هم ریسك سرمایه گذاری در این عرصه را به شدت بالا می برد. با ذكر یك مثال می توان درك كرد كه سرمایه گذاری در این عرصه به شدت پر ریسك است. شخص سرمایه گذاری كه دستگاه رایجِ مدل ASIC S۹ را در انتهای سال ۱۳۹۶ با قیمت ۲.۵۰۰ دلار تهیه می كرده، صاحب ۱۴ تراهش بر ثانیه توان پردازشی شده است. قیمت محصول تولیدی این دستگاه یعنی بیت كوین شاهد یك ریزش از حدود ۲۰ هزار دلار به حدود ۳۰۰۰ دلار بود و سختی شبكه به دلیل افزایش تمایل سرمایه گذاری تا ۵ برابر زیاد شد و قیمت دستگاه ماینر هم به شدت پس ازآن كاهش پیدا كرد (به علت ریزش قیمت و با عنایت به این نكته كه تحویل این دستگاه ها از زمان ثبت سفارش در حالت خوش بینانه حدود یك ماه به طول می انجامد) تمامی این عوامل، بازگشت سرمایه (ROI) محاسبه شده توسط یك كارآفرین را از حدود ۵ ماه یا كمتر، ناگهان چندین برابر افزایش داده است. حال می توان بهتر در زمینه درستی این جمله كه استخراج بسیار سودآور است قضاوت كرد.
توان برق موردنیاز برای هر دستگاه متداول S۹ حدود ۱۳۷۰ وات است كه با سایر موارد حدود ۱۵۰۰ وات در نظر گرفته می شود. توان پردازشی كل شبكه بلاك چین بیت كوین هم اكنون به عدد ۷۵ میلیون تراهش بر ثانیه رسیده است كه تقریباً معادل ۵ میلیون و ۳۵۰ هزار دستگاه و مصرف برق این شبكه حدود ۸۰۰۰ مگاوات در كل جهان است. متاسفانه با كج سلیقگی برخی مسئولین، مصرف این تجهیزات بعنوان یكی از علل مهم خاموشی های كشور اعلام شده است كه با عنایت به تخمین اعلامی خود وزارت نیرو، حداكثر ۵۰۰ مگاوات از برق كشور احتمالاً در این عرصه مورد استفاده قرار گرفته است. باتوجه به اینكه هرسال، خاموشی هایی در كشور وجود داشته است، اگر طبق آمار دقیق مصرف پیك كشور (كه قبلاً هم توسط معاونت برنامه ریزی و امور اقتصادی آن وزارتخانه پیشبینی شده بوده است) را حدود ۶۰ هزار مگاوات در نظر بگیریم، مصرف انرژی حوزه استخراج رمزارزها در كشور ۰.۸ درصد از پیك مصرف كشور را شامل می شود و افزایش ۷ درصدی پیك مصرف انرژی در امسال (اعلام شده توسط وزارت نیرو) را نمی توان گردن این حوزه انداخت. البته اگر واقعاً ۵۰۰ مگاوات از برق كشور صرف این امر شود جای بسی شادمانی دارد كه كشور ما در یك فناوری نوین و غیرمتمركز، امروز توانسته است سهمی معادل ۶.۲۵ درصد از كل شبكه بیت كوین را از آن خود كند كه می توان با كمك آن از صدمه های متمركز بودن نظام های مالی دنیا كه یكی از اشكالات اساسی كشور و عاملی برای اعمال فشارهای اقتصادی غرب است اندكی كاست. حال این سؤال مطرح است كه این اظهارنظرهای غیرمنطقی كه باعث تناقض در بیانات مقامات كشور پیرامون این حوزه شده و باعث ظلم به این حوزه شده است چه اخلالی در نظام اقتصادی كشور بوجود می آورد و چگونه باید به نسل آینده درباره غفلت از این فرصت اقتصادی پاسخ داد؟
در ادامه یك مبحث اقتصادی بر اساس یك نظریه بسیار محافظه كارانه را بیان می كنم.
گاهی بیان می شود تكنولوژی بلاك چین و بیت كوین بدعتی از ایالات متحده برای جذب دلارهای بازار با كمك این رمزارز و تقویت دلار است. چون ایالات متحده بدهی ملی بزرگی دارد و دلار آمریكا بعد از لغو Gold Standard در سال ۱۹۷۱ توسط نیكسون، رئیس جمهور وقت آمریكا، حدود ۹۵ درصد رقیق شده است، بیت كوین حربه ای برای جذب دلار به این سیستم و انقباض پایه پولی دلار است. اگر ذات تكنولوژی ماورای بیت كوین را بشناسیم متوجه می شویم كه سرمایه گذاری توسط ارزهای ملی كشورها در این كلاس دارایی اجتناب ناپذیر و از سویی آینده نگرانه است.
اگر دولت ایران در حوزه استخراج رمزارز سرمایه گذاری می كرد و تولید این ابزار قدرتمند و غیرمتمركز و آزاد را انجام می داد (با توجه به انرژی خیز بودن كشور و شرایط سخت فروش حامل های انرژی هم اكنون و علاقه مردم ایران به بیت كوین) آیا نمی توانست از این ابزار برای جذب ریال و انقباض پایه پولی ریال بهره ببرد؟ آیا برای این مقصود حتما باید ذخایر سكه طلای كشور را در چند برهه به حراج می گذاشتیم؟ آیا می توان بخشی از آرامش بازار فعلی ارز را مدیون تولید این ابزار تبادل بین المللی در داخل توسط كارآفرینان و سربازان اقتصادی داخلی دانست كه بار احتیاج به دلار كاغذی و حواله را از بازار آزاد كم كرده اند؟
پاسخ به این سؤالات می تواند مسیر پیش رو را بیش ازپیش روشن كند.
فعالین این حوزه، صادركننده انرژی نیستند. انتخاب نرخ برق صادراتی برای فعالیت استخراج رمزارز چیزی جز مرگ این حوزه بسیار مفید نخواهد بود زیرا:
اولاً: كارآفرینان این حوزه ایرانی هستند و حق دارند از انرژی خیز بودن كشورمان بهره ببرند.
دوماً: چندنرخی شدن تعرفه برق خارج از مصوبه جامع و كامل ابلاغی از جانب هیئت وزیران به تاریخ اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۸ در زمینه تعرفه های برق در كشور كه به دستور وزیر محترم جناب آقای اردكانیان لازم الاجرا شد، زمینه رانت را محیا كرده و فساد آور بوده و یادآور خاطره دلار چندنرخی است.
سوماً: نرخ ۷ سنتی اعلام شده اجرایی نبوده و عملاً صادرات حامل انرژی برق با نرخ كمتر از این انجام می شود و گاهی در دریافت پول حاصله هم مشكلاتی وجود دارد.
چهارماً: مزیت رقابتی كشورمان برای این حوزه با عنایت به نرخ های پایین تر برق (حدود ۳ سنت) در كشورهایی مانند آذربایجان و گرجستان و چین و روسیه از بین رفته و درنتیجه وقوع دو سناریو محتمل خواهد بود. یكی كوچ سرمایه از كشور برای فعالیت در این عرصه و دوم زیرزمینی و خانگی شدن این صنعت كه زمینه فساد و تضییع حقوق مصرف كننده را به دنبال خواهد داشت. خطرات خانگی شدن استخراج رمزارزها از قبیل آتش سوزی و هم عدم امكان كنترل آسان و ارزان تعداد زیادی مشترك هم مزید بر علت خواهد بود.
پنجماً: با اعمال این تعرفه، فرصت نوسازی و مصرف مازاد برق در كشور در روزهای غیر پیك مصرف سال از دست می رود، چونكه پیشنهادهای مقبول فعالین در خصوص تمایل تولید برق و یا نوسازی صنعت كاملاً عملیاتی است. پیشنهاداتی مانند مشاركت درصدی از درآمد حاصل از استخراج رمزارز در زمینه انرژی های خورشیدی یا تجدیدپذیر بعد از بازگشت سرمایه اولیه آنها یا آزاد گذاشتن و اجرای مصوبه مربوط به قرارداد فروش سه جانبه و مذاكره تولیدكننده و استخراج كننده كه می تواند منجر به علاقه سرمایه گذاری در صنعت زیرساخت برق كشور هم شود، روی میز است. بازار، خودتنظیم است و راه خویش را پیدا می كند.
آیا با اتكای صرف بر شدت انرژی بری یك صنعت، می توان در مورد بقا یا برچیدن آن تصمیم گرفت؟ بخش صنعت حدود ۳۶ درصد از انرژی مصرفی كشور را به خود اختصاص می دهد و ۴۵ درصد از این مقدار، نصیب صنایع فولاد و آلومینیوم می شود. این دو صنعت علاوه بر مصرف نیمی از انرژی اختصاص یافته به كل صنایع، آب بری زیادی دارند و با تولید آلاینده های زیست محیطی، هزینه ّهای گزافی را به دوش كشور تحمیل می كنند. افزون بر این، چرخ این صنایع بدون استخراج و استحصال مواد معدنی و ذخایر زیرزمینی از حركت خواهد ایستاد. خوشبختانه این دو صنعت راهبردی همچون صنایع پیشرو و فعال در عرصه اقتصادی كشور هستند و از نظر ظرفیت تولید هم قادر به صادرات و عرضه محصولات خود به بازارهای خارجی اند. با این وجود، به علت شرایط ویژه حاكم بر مناسبات پولی و بانكی كشور كه متاثر از تحریم های ایالات متحده است، مطابق با نقل قولی از مدیرعامل شركت ایمیدرو، صنایع مورد اشاره با مشكلات گوناگونی در زمینه دریافت ارز حاصل از صادرات، دست وپنجه نرم می كنند. نكته جالب توجه در این میان آن است كه میزان انرژی مصرفی این صنایع با كل انرژی مصرفی شبكه بیت كوین در سراسر جهان برابری می كند. به این ترتیب، این امكان فراهم است كه ما با میزبانی از بخش اعظمی از زیرساخت های استخراج رمزارز بیت كوین در كشور، تبدیل به قطبی اثرگذار در حوزه نوظهور رمزارزها بشویم؛ بی آنكه ناچار باشیم با معضلات ناشی از دریافت ارز حاصل از صادرات فولاد و آلومینیوم مواجه شویم. البته این به معنای زیان ده بودن این دو صنعت نیست و نمی توان منكر نقش راهبردی آنها در چرخه اقتصادی اقتصاد شد بلكه این نكته را گوشزد می كند كه با تكیه صرف بر عامل شدت مصرف انرژی نمی توان در مورد بقا یا برچیدن یك صنعت تصمیم گرفت و لازم است مخاطرات و فرصت های هر یك از حوزه های سرمایه گذاری به دقت بررسی شود.
طبق اعلام رسمی وزارت محترم نیرو، اتلاف شبكه توزیع برق حدود ۱۰ تا ۱۷ درصد است كه همین میزان از مصرف شبكه استخراج رمزارز بیت كوین در كل جهان بیشتر است. البته اتلاف در شبكه توزیع تا حدودی اجتناب ناپذیر است ولی آیا نمی توان با دخالت دادن فعالینی كه انگیزه كافی برای فعالیت دارند، كشور را از ظرفیت های علمی و عملی سرمایه گذاران بهره مند كرد؟
بعنوان نكته نهایی بایستی به این مورد هم اشاره شود كه برخی برخوردهای منفی با این صنعت متوجه محصول تولیدی آن یعنی بیت كوین و امكان استفاده از آن در جرائم مالی و پولشویی است. برای پاسخ به این نكته بایستی توجه داشت كه بر مبنای آمارها، ین ژاپن دومین ارز استفاده شده برای خرید رمزارزها در جهان است و در سال ۲۰۱۸، از مجموع پرونده های در رابطه با پول شویی در این كشور، تنها ۱.۶ درصد آن به رمزارزها مرتبط بوده است و دلیل عدم تمایل مجرمین به استفاده از رمزارزها شفافیت تبادلات در این حوزه می باشد. وجود قوانین در كنار شفافیت ذاتی شبكه بیت كوین سبب شده است كه ۹۷ درصد از مجموع تمامی بیت كوین های حاصل شده از انجام جرائم مختلف برای نقدشدن به كشورهای بدون مقررات درزمینه صرافی های رمزارزی روانه شود. این امر خود نشانگر قدرت كنترل مراجع قانون گذاری بر رمزارزها، برخلاف ادعاهای موجود است.
برخوردهایی با استراتژی كور و ممنوعیت های غیركارشناسانه، زمینه رشد قاچاق و ضایع شدن حقوق همگان و حتی خود دولت را در زمینه های این چنینی فراهم می آورد. ضرورت تدوین قوانین بدون رویكرد دستوری و تخریبی در اسرع وقت احساس می شود؛ اما از طرفی برخوردهای سلیقه ای (از اظهار رسمی در خصوص صنعت شناخته شدن این حوزه توسط دولت تا اطلاق كلماتی مانند سودجویان اقتصادی)، تمایل كارآفرینان را برای مذاكرات و تجمیع زیر یك پرچم را كمرنگ و كمرنگ تر می كند. طبیعتاً در هر زمینه ای خلاف وجود دارد و این صنعت هم مستثنا نیست؛ بنابراین فعالین این حوزه هم با انجام فعالیت های غیرقانونی همانند استخراج با تعرفه كشاورزی مخالف بوده و تمایل دارند با مشخص شدن مقررات این حوزه، با این دست از فعالین كه وجهه فعالان كسب وكار استخراج رمزارزها را تخریب می نمایند برخورد قانونی شود. فعالین این حوزه از هرگونه فضای خاكستری و مبهم كه زمینه موج سواری افراد خاصی را بیش ازپیش فراهم می آورد اعلام برائت می كنند. ای كاش به اخطار های مستند كارشناسان درباره فرصت های اقتصادی پیش آمده و مشكلات پیش رو توجه بیشتری می شد. قطار تكنولوژی در این ایستگاه ایستاده است، تصمیم ماست كه سوار شویم یا به دنبال قطار در حال دویدن بمانیم.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب